Serbiya Respublikasi Sharqiy Yevropaning rivojlangan koʻp millatli davlatidir. U Bolqon yarim orolining janubida joylashgan. 2000 yildan BMT aʼzosi, 2012 yildan Yevropa Ittifoqi aʼzoligiga nomzod. Maʼmuriy jihatdan mamlakat bir necha viloyatlarga boʻlingan. Yaqinda Kosovo va Voyvodina avtonom deb topildi. Oxirgi mintaqa Yevropadagi eng koʻp madaniyatli hudud hisoblanadi.
Halollashuv tarixi
Milodiy 6-asrdan e. zamonaviy Serbiya hududida qadimgi slavyan jamoalari paydo bo'la boshladi. Ko'pincha ular Bolqon yarim orolining g'arbiy hududlarida yashagan. Bir yuz ellik yil o'tgach, Dukla, Travunia, Zahumye va Paganiya kabi proto-davlat uyushmalari paydo bo'la boshladi. Ularning eng kattasi va ko'pligi Serb knyazligi edi. Uzoq vaqt davomida Boltiqboʻyi davlatlarining barcha hududlari Vizantiya imperiyasi tasarrufida edi. XIV asrda Serb knyazligi oʻz mustaqilligini himoya qilishga muvaffaq boʻldi. Shunday qilib, zamonaviy davlat paydo bo'la boshladi. 1330-1350 yillarda knyazlik tez gullab-yashnadi. Shunga qaramay, asrning oxiriga kelib, Serbiya yana zabt etildi. Endi u aylandiUsmonlilar imperiyasining maʼmuriy hududi. Keyingi asr davomida knyazlik hududiga minglab turklar kelgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, 16-asrning o'rtalariga kelib Serbiya aholisi Usmonli imperiyasining mahalliy vakillarining yarmidan iborat edi.
17-asr oxirida knyazlik Avstriya davlati tarkibiga kirdi. 1810-yil boshidan Serbiyada bir qancha yirik qoʻzgʻolonlar boʻlib oʻtdi. Fuqarolar urushi minglab odamlarning hayotiga zomin bo'ldi. Va faqat 1878 yilda Berlinda davlatning uzoq kutilgan mustaqilligi e'lon qilindi. 20-asr boshlarida yangi davlat tarkibiga Kosovo, Sandjakning bir qismi va Makedoniya kabi hududlar kiradi. Birinchi va ikkinchi jahon urushi yillarida davlat oʻz mulkining bir qismini yoʻqotdi. Chernogoriya Serbiyadan 2006 yilda, Kosovo esa bir necha yil o'tib ajralib chiqdi.
Demografiya
Mamlakatda birinchi aholini roʻyxatga olish faqat 2011-yil oxirida oʻtkazilgan. O'shanda ham Serbiya demografiyasi salbiy edi. Aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra, mamlakat aholisi taxminan 7,5 million kishi edi. Shu bilan birga, eng ko'p ko'rsatkich mamlakatning janubiy va shimoliy hududlarida qayd etilgan. Shu kabi ko‘rsatkichlar bo‘yicha keyingi o‘rinlarda Shumadija, Belgrad va Voyvodina joylashgan. Kosovoga kelsak, uning aholisi 1,7 milliondan sal ko'proqni tashkil qiladi. Demografik inqirozga o'lim darajasi yuqori. Bu ko'rsatkich bo'yicha Serbiya barcha Yevropa davlatlaridan oldinda. O'lim darajasi tug'ilishdan deyarli 40% ga oshadi. O'rtacha umr ko'rish 74 yil. 2000-yillarning oʻrtalaridan boshlab katta oila juda kamdan-kam uchraydi.
Oxirgi yillarda mamlakatda migratsiya darajasi 0% darajasida saqlanmoqda. Bundan tashqari, har yili o'n minglab mehnatga layoqatli yoshlar Serbiyani tark etishadi.
Ko'p millatli tarkib
Serbiya aholisi 83% ni tub aholi tashkil etadi. Keyingi asosiy etnik guruh vengerlardir. Ularning ulushi taxminan 4% ni tashkil qiladi. Vengerlarning aksariyati Voyvodina viloyatida to'plangan. Boshqa eng ko'p millatlardan lo'lilar, xorvatlar, bosnyaklar, slovaklar, vlaxlar, chernogoriyaliklar, ruminlar va makedoniyaliklarni alohida ta'kidlash joiz. Kosovoda albanlar aholining ko'p qismini - 93% dan ortig'ini tashkil qiladi. Bosniyaliklar, serblar va turklar ergashdilar. Dinga kelsak, Serbiya liberal mamlakat. Aholining aksariyati o'zlarini pravoslav cherkovi deb hisoblaydi. Xristianlarning ulushi taxminan 85% ni tashkil qiladi. Katolik parishionlari - taxminan 5,5%. Qolgan aholi musulmonlar yoki protestantlar.
Serbiya aholisi
1990-yillardan boshlab respublikaning demografik koʻrsatkichlari koʻp narsani orzu qilgan holda qoldirdi. Mamlakat hukumati aholini tug‘ilishni ko‘paytirishga undashga harakat qilmoqda, ammo iqtisodiy beqarorlik va siyosiy taranglik salbiy rol o‘ynamoqda.
1990 yildan 1995 yilgacha Serbiya aholisi atigi 180 ming kishiga o'sdi. Bu davr oxiriga kelib aholi soni 7,74 million kishini tashkil etdi. Keyingi yillarda Serbiya aholisi hisoblagichi pasayishni boshladi. Salbiy dinamika bugungi kungacha qayd etilgan. 1995 yildan 2005 yilgacha bu raqamSerbiya aholisi 300 ming kishiga kamaydi. Keyingi 10 yil ichida u yana 4 foizga kamaydi. Har yili mahalliy aholining koʻchib ketishi va oʻlim darajasining oshishi natijasida respublika aholisining 0,49% gacha yoʻqoladi.
2015-yildagi raqam
2015-yil sentabriga kelib Serbiya aholisi deyarli 25 ming kishiga kamaydi. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, yil oxirigacha bu koʻrsatkichlar 33 mingdan ortiq aholini tashkil qiladi. Natijada, 2016 yil yanvariga qadar respublika aholisi soni 7,09 million kishiga qisqaradi. Shunday qilib, aholi o'sishi yana salbiy bo'lib, -0,47% atrofida bo'ladi.
2015-yilda 60 mingga yaqin bola dunyoga keldi va 1,5 barobar koʻp odam vafot etdi. Tabiiy o'sish -50% darajasida saqlanib qoldi. Serbiyada bir necha yillardan beri migratsiya oqimi kuzatilmadi.
Qizigʻi, mamlakatda har kuni 180 ga yaqin bola dunyoga keladi. Shu bilan birga, o'lim darajasi 270 kishigacha. Natijada kunlik aholi sonining kamayishi taxminan 90 kishini tashkil etadi.
