Nukus - Oʻzbekistondagi shahar, Qoraqalpogʻiston Muxtor Respublikasining poytaxti hisoblanadi. Qoraqalpogʻistonning maʼmuriy, iqtisodiy, ilmiy va madaniy markazi ham hisoblanadi. Nukusni Oʻzbekistonning “shimoliy poytaxti” deb atalishini tez-tez eshitishingiz mumkin.
Nukus shahri tavsifi
Nukus shahri Orol dengizi yaqinida joylashgan. U kontinental ekologik halokat epitsentrida joylashgan. Shaharni toʻrt tomondan choʻllar oʻrab olgan: Qizilqum (“qizil qumlar”), Qoraqum (“qora qumlar”), Orolqum (“oq qumlar”) va toshloq choʻllar. Qayd etish joizki, Nukus dengiz sathidan 76 metr balandlikda joylashgan.
Mintaqaning iqlimi quruq, kontinental, yozi deyarli bulutsiz, qishi esa qisqa qorli. Butun shahar Qizketken magistral kanali bilan teshilgan. Shuningdek, u orqali koʻplab avtomobil va temir yoʻllar oʻtadi.
Bugungi kunda butun Oʻzbekistondagi kabi Nukusda ham quritish bilan bevosita bogʻliq boʻlgan qator ekologik muammolar mavjud. Orol dengizi.
Tuproq va suv pestitsidlardan foydalanish tufayli kuchli ifloslangan. Chang bo'ronlari qumning havoga ko'tarilishiga olib keladi.
Yaqinda (2012-yil) nukusliklar o'z shahrining 80 yilligini nishonladilar. Shunga qaramay, uning yerlari ming yillik tarixga ega - bu hududda 1000 dan ortiq arxeologik topilmalar topilgan.
Tarix
Oʻzbekistonda Nukus qadimiy Shoʻrcha manzilgohi oʻrnida qurilgan.
Mahalliy eramizdan avvalgi IV asrda tashkil etilgan. e. va milodiy IV asrgacha davom etgan. e. Bugungi kunda Sho‘rcha o‘rnida arxeologik qazishmalar olib borish qiyin, chunki hozir u yerda qabriston bor. 19-asrda bir paytlar Nukus deb atalgan aholi punkti oʻrnida ovul qurilgan.
Nukusning harbiy qal’a sifatidagi birinchi eslatishi XII asr yozuvlarida uchraydi. Afsuski, bino bugungi kungacha saqlanib qolmagan. Qal'a 1874 yilda qayta tiklanganiga qaramay, u uzoq davom etmadi - 1907 yilda qayta tiklandi. Qayta qurilgan inshoot qoldiqlarini bugun Nukusda ko'rish mumkin.
Shaharning zamonaviy tarixini boy deb bo'lmaydi. Ma'lumki, mahalliy aholi uchun maktab 1887 yilda qurilgan bo'lib, u atigi ikki yil davom etgan. Oʻsha paytda Nukusning asosiy aholisi qoraqalpoqlar boʻlib, ular asosan dehqonchilik va chorvachilik bilan shugʻullangan
Keyinchalik shaharga boshqa xalqlar joylasha boshladi.
Nukusliklar
Butun Oʻzbekiston orasida Nukus, ehtimol, eng xushmuomala xalqidir. 2010 yil uchun (keyinaholini ro'yxatga olish) aholisi soni 271 ming kishini tashkil etdi. Ta'kidlash joizki, shaharda ko'p bolali oilalar juda ko'p. Nukusning milliy tarkibi xilma-xil – bu yerda ruslar, qozoqlar, koreyslar, turkmanlar, oʻzbeklar va boshqa xalqlar yashaydi.
Nukus ancha rivojlangan shahar hisoblanishiga qaramay, ko'pincha "qadimiy" turdagi yumaloq binolar - o'tovlarni uchratish mumkin. Keksa aholi hatto an'anaviy kiyim va shlyapa kiyishni afzal ko'radi.
Nukus azaldan amaliy san'atdagi hunarmandchiligi bilan mashhur - qoraqalpoq naqshini boshqasi bilan aralashtirib bo'lmaydi. Qoraqalpoqlarning ajdodlar an’analariga munosabatini ham alohida ta’kidlash joiz. Shu kungacha ular bir-birlariga ertak va afsonalar aytib berishadi, lirik qo'shiqlar kuylashadi. Dutor, qobuz va nay kabi qadimiy musiqa asboblari ham saqlanib qolgan.
Atraksionlar
Shahar sayyohlar uchun qiziqarli joylarni ochadi.
Nukusning eng mashhur diqqatga sazovor joylari qatoriga quyidagilar kiradi:
- Shtat. I. Savitskiy nomidagi muzey. Muzeyning o'zi bir necha xonalarga bo'lingan. Bu yerda sayyoh koʻplab arxeologik topilmalarni, masalan, ming yillar avval Nukus erlarida yashagan otashparastlarning haykalchalarini koʻrishi mumkin boʻladi.
- Djanbas-qal'a. Janbos-qal'a - Nukusdan uncha uzoq bo'lmagan qadimiy aholi punkti. Uning asosiy xususiyati aholi punktlari uchun zarur element hisoblangan minoralarning yo'qligi.o'sha vaqt. Bugungi kunga qadar Djanbas-qal'aning faqat devorlari saqlanib qolgan, bu bugungi kungacha uning sobiq buyukligini eslatib turadi.
- Mizdaxon majmuasi. Mizdaxon arxeologik majmuasi bu yerga dunyoning turli burchaklaridan kelayotgan diniy sayyohlar orasida ayniqsa talabga ega. Majmuaning o'zi miloddan avvalgi IV asrda qurilgan. e. va bir nechta inshootlar va qadimiy qabristondan iborat.
- Ayaz-qal'a aholi punkti. Miloddan avvalgi IV asrda ham qurilgan bu turar-joy. e., shamoldagi shahar deb ham ataladi. Mutaxassislarning fikricha, aholi punkti tez-tez qumli shamollar bo'ladigan joyda joylashgani uchun shunday nom olgan.
Aeroport
Bugungi kunda Ural Havo Yoʻllari va Oʻzbekiston Havo Yoʻllari Nukus aeroportidan Moskvaga muntazam reyslarni amalga oshirmoqda. 2011 yilda uchish-qo'nish yo'lagi keng ko'lamli rekonstruksiya qilindi - atigi 110 kun ichida 3000 metr uzunlikdagi asf alt qoplamasi yotqizildi. Bundan tashqari, havo transporti toʻxtash joyi va fartuklar yangilandi.
2018-yilgacha aeroportning sigʻimi 200 kishini tashkil etgan boʻlsa, yangi terminallar oʻrnatilgandan soʻng bu koʻrsatkich ikki barobarga oshdi. Aeroport terminali ikki bo'limdan iborat bo'lib, ular kutish xonalari, nazorat punktlari va yuklarni saqlash joylarini o'z ichiga oladi.
Fan, ta'lim, tibbiyot va sportni rivojlantirish
Nukusda (Oʻzbekiston) bugungi kunda quyidagi muassasalar mavjud:
- 26 oʻrta kasb-hunar maktabi;
- 5maktab-internatlar;
- 45 umumta'lim maktablari;
- 48 bolalar bog'chalari;
- 200 ta sport maydonchalari, jumladan, sport zallari, basseynlar va hokazo.
Shuningdek, shaharda Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi filiali, koʻplab muassasalar, jumladan, arxeologik, tarixiy, etnografik va h.k.
