Inson yashaydigan har bir joyning oʻz tarixi va diqqatga sazovor joylari bor. Farg‘ona oddiy o‘zbek shahri emas. U Rossiya imperiyasi davrida garnizon joylashgan qal'a sifatida qurilgan. Undan keng ko‘chalar yelpig‘ichdek har tarafga taralib turardi. Bu davr bilan bir nechta tarixiy joylar bogʻlangan.
Shahar shakllanishi
Farg'ona dastlab sobiq Qo'qon podsholigi hududida harbiy-ma'muriy markaz sifatida faoliyat yuritishi ko'zda tutilgan edi. Uning tartibi bunga to'liq mos edi. U harbiy topograflar, muhandislar tomonidan ishlab chiqilgan. Qal’adan har tarafga nur sochayotgan ko‘chalar keng edi. Uning markazi rus garnizoni bo'lgan harbiy qal'a edi. Tanlangan hudud yoshi 2 ming yildan ortiq boʻlgan qadimiy Margʻilon shahridan 9 kilometr uzoqlikda joylashgan edi. Tarixchilarning fikricha, bu yerga ipakchilikni olib kelgan forslik gilonliklar asos solgan.
1876-yilda harbiy gubernatorgeneral M. D. Skobelev etib tayinlandi. Shahar Yangi Margʻilon nomini oldi. Tuproqni tanlashning katta kamchiliklari shimoli-sharqiy va shimoliy qismlarida botqoqlarning mavjudligi edi. Ularni uzoq vaqt drenajlash mumkin emas edi, shuning uchun ko'plab aholi bezgakdan aziyat chekdi. Bu muammo keyinchalik hal qilindi.
Shahar sekin rivojlandi. Bunga transport muammosi va Rossiyadan uzoqligi asoslandi. Eski Margʻilondan temir yoʻl tarmogʻi oʻtgan, uning stansiyasi “Gorchakovo” deb atalgan. Bu keyinchalik tuzatildi. Gorchakovodan temir yoʻl liniyasi uzaytirildi.
1907 yilda shahar birinchi general-gubernator sharafiga Skobelevo nomini oldi, u o'tgan asrning 30-yillarigacha kiyib yurgan. Bu yerga nafaqat Rossiyadan mutaxassislar, balki mahalliy aholi ham uning atrofida joylashdi. 20-asr boshlariga kelib, aholining uchdan bir qismi fabrikalarda ishlaydigan yoki mahalliy bozorda savdo qiladigan mahalliy odamlar edi.
Bu davr Farg'onaning diqqatga sazovor joylari
1879 yilda Ofitserlar assambleyasi binosi qurilib, Sovet davrida Ofitserlar uyi deb nomlandi. 1891 yilda Gubernator uyi qurilgan bo'lsa, bugungi kunda u shahar drama teatri joylashgan. 1887 yilda shahar bog'i (bog'i) qurilgan bo'lib, u hozirgi kungacha saqlanib qolgan. 1903 yilda yangi qurilgan Erkaklar gimnaziyasi (FerDUning ma'muriy binosi), pravoslav cherkovi va Jome masjidi (sobor masjidi) ochildi.
Bu bir nechta saqlanib qolgan binolar, shuningdek, harbiylar, mutaxassislar, muhandislar, o'qituvchilar, shifokorlar, ishchilar,shaharga kelishi o'ziga xos muhit yaratdi. Uning bezagi, quyoshning kuydiruvchi nurlaridan himoya qiluvchi ulkan chinorlar (chinorlar) Farg‘onaning diqqatga sazovor joyiga aylangan, uning o‘ziga xos belgisi, shuningdek, ko‘plab atirgullar edi. Ko‘chalar bo‘ylab ko‘plab ariqlar yotqizilib, daraxtlarga namlik, shahar aholisiga esa salqinlik keltirdi.
Sovet davri
Urushdan keyingi davrda shahar tez rivojlana boshladi. Yirik zavod va fabrikalar qurildi. Bu yerga Sovet Ittifoqining Yevropa qismidan mutaxassislar kelgan. Shaharda temir-beton zavodi qurilmoqda, "Xrushchev" deb ataladigan binolarning qurilishi boshlanadi. Bu ko'p odamlarni uy-joy bilan ta'minladi, lekin shaharning o'ziga xosligiga putur etkazdi.
Farg'onaning eski qismi daxlsiz qoldi. Unda hech qanday maxsus burilishlar bo'lmasa-da, u boshqa shaharlarda bo'lmagan o'ziga xoslikni yaratdi. 19-asrda “Margʻilon-soy” soyligi boʻyida barpo etilgan shinam soyali bogʻ shaharliklarning sevimli dam olish maskani boʻlgan. Mahalliy aholining deyarli barchasi savodsiz edi. Viloyatda maktablar ochildi. O'qituvchilarga bo'lgan ehtiyojni qondirish uchun 1930 yilda pedagogika instituti tashkil etildi. Drama teatri paydo bo'ldi, kinoteatrlar, madaniyat saroylari ochildi.
Sovet davrida shaharning roli - respublikaning sanoat markaziga aylanishi oldindan belgilab qo'yilgan edi. Bu erda asosan yevropalik aholi yashashi bunga yordam berdi. Mahalliy aholi asosan dehqonlardir. Oʻzbekistonda eng yirik zavod va fabrikalar qurildi. Farg'ona markazga aylandiipakchilik va kimyo sanoati. Aeroport qurildi. Shahar infratuzilmasi rivojlandi. Markaziy suv ta’minoti, kanalizatsiya tarmoqlari, shifoxonalar, bolalar bog‘chalari, sport inshootlari barpo etildi. Yangi avtobus yo'nalishlari ochildi, trolleybuslar shahar bo'ylab harakatlana boshladi.
Shoximardon
Yam-yashil va gullarga burkangan Fargʻona, yaqinida Margʻilon shaharlari – ipakchilik markazi, Qoʻqon, Quva, Oʻzbekiston tarixiga oid yodgorliklar saqlanib qolgan, sovet davrida sayyohlik hududiga aylangan. O'zbekiston shaharlari orqali yo'nalish. Bu yerga butun Ittifoqdan va xorijdan odamlar kelishdi. Shahardan uncha uzoq boʻlmagan Oloy tizmasi togʻlari orasida Fargʻonaning yana bir diqqatga sazovor joyi – Shohimardon qishlogʻi fuqarolarning sevimli dam olish maskani boʻlib, dengiz sathidan 1,5 ming metr balandlikda joylashgan.
U toʻrtinchi xalifa Hazrat-Ali - paygʻambar Muhammadning kuyovi tomonidan tashkil etilgan deb ishoniladi. Buni qishloqning "xalq xo'jayini" deb tarjima qilingan nomi ham tasdiqlaydi. Uning yettita qabridan biri shu yerda joylashgan. Ehtimol, bu afsona, chunki buning tarixiy dalillari yo'q. Lekin joy haqiqatan ham go'zal. Sovet davrida bu yerda bosmachilar tomonidan oʻldirilgan oʻzbek yozuvchisi va pedagogi Hamza Hakimzoda maqbarasi boʻlgan.
Qo'qon
Shahar tarixiy obidalarga boy boʻlib, ularning asosiysi 1871-yilda Qoʻqon xonligi Rossiyaga qoʻshib olingandan keyin qurilgan Xudoyorxon saroyidir. U binolar bilan o'ralgan 7 ta hovlidan iborat. Uning ichidaQurilishda Farg‘ona vodiysining eng yaxshi hunarmandlari ishtirok etgan. U rishtonlik hunarmandlar tomonidan yasalgan ajoyib sopol koshinlar bilan bezatilgan.
Hozirda shu yerda oʻlkashunoslik muzeyi joylashgan. Bundan tashqari, shaharda siz bugungi kungacha saqlanib qolgan boshqa diqqatga sazovor joylarga tashrif buyurishingiz mumkin. Bular Daxma-i-Shahon qabri, Jomiy masjidi, Narbuta-Biya madrasasi. Shaharda Rossiya imperiyasi davridagi koʻplab binolar saqlanib qolgan.
Hozirda yevropaliklarning koʻpchiligi Fargʻonani tark etgan. Sanoat korxonalari yopildi. Bir paytlar madaniy va sanoat rivojlangan shahar, bugun viloyatga aylandi. Lekin u hali ham jozibali, chunki bu yerda dunyodagi eng mehmondo'st va mehmondo'st odamlar yashaydi.
